"Por la mayoría doctrinal
consultada, se entiende que el artículo 3.2 de la Constitución
precisamente al decir "(las demás lenguas) serán (cooficiales)"
y no "podrán ser", está invitando a que por los Estatutos
de Autonomía, y en el caso del aragonés lo dice expresamente,
se remita a las Cortes un Proyecto de Ley de Lenguas, regulando esa materia.
Por lo tanto, no hay dudas al respecto";
"El texto no puede ser más
moderado. Aquí no se obliga a nadie a nada. En la mejor tradición
del Derecho aragonés, se reconocen derechos, no se imponen obligaciones";
"¿Está el Partido Popular dispuesto a reconocer que, tal
y como dice el Estatuto de Autonomía de Aragón en su artículo
7 y tal como dicen otras muchas leyes aprobadas en esta cámara,
a veces por unanimidad, las lenguas y modalidades lingüísticas
de Aragón deben gozar de protección, pero también
se deben garantizar los derechos de los hablantes? Y eso llámenlo
ustedes como quieran, pero eso se llama simplemente y llanamente cooficialidad,
simple y llanamente cooficialidad";
"Es que no solamente se trata
de proteger un patrimonio lingüístico, se trata también
de proteger y el Estatuto de Autonomía lo dice muy claramente, de
proteger derechos inalienables de las personas, por lo tanto, garantizar
la enseñanza y garantizar el derecho de los hablantes no puede hacerse
sino media una ley de cooficialidad";
"Les puedo decir que yo con el
alcalde de Campo que es ribagorzano me entiendo perfectamente, lo hacemos
muchas veces además, él habla desde el ribagorzano y yo desde
el cheso y además me divierte mucho ver los matices (...). De manera
que hay un aragonés evidentemente con modalidades, desde las que
es posible el entendimiento y que invitan a una normativización,
como no puede ser de otra manera para asegurar su protección".
Mesmo fazió bella cretica a la representán d'o Partido Popular:
"La argumentación que su señoría ha esgrimido para justificar esta comparecencia le revela con la transparencia de un cristal a todo el grupo parlamentario del Partido Popular porque en realidad lo que ustedes no querían, y así lo dicen por lo bajo también, todos lo sabemos, es que haya una ley de lenguas de Aragón. Ésa es la realidad. Sabemos que esta ley les incomoda muchísimo y que incluso tienen instrucciones de Madrid de que ya sólo faltaría ahora otra cuestión lingüística en Aragón. Aquí el agua y, además, esto".
Manimenos, d'atra man, Callizo fazió un clamamiento ta o consenso, plegando a afirmar que o bisto bueno d'o PP yera condizión sine qua non ta que o Gubierno d'Aragón presente o proyeuto de lei:
"Esta ley requiere de un gran
consenso, porque es una ley que se hace para perdurar, exactamente igual
que una constitución o un estatuto, no puede tener como horizonte
temporal el de la legislatura sino que se hace desde el gran acuerdo como
un traje que se puede llevar confortablemente independientemente de la
coyuntura política y por tanto, requiere como digo, de ese gran
consenso capaz de establecer un acuerdo sobre los principios, en ese momento
les aseguro a ustedes que una semana después el anteproyecto de
ley está remitido a esta cámara, para que la cámara
regule después los matices legítimos de divergencia. Pero
cuando se tiene una discrepancia de principios tan grande, es absolutamente
imposible";
"Ya sé que el resto de
los grupos parlamentarios... sé que hay matices con el resto de
los grupos parlamentarios y que podemos llegar a acuerdos, pero hay un
acuerdo en el principio. Si ustedes están de acuerdo en los principios,
y el principio es que en Aragón se habla aragonés, catalán
y todas sus modalidades lingüísticas, mañana mismo inicio
los trámites para que el próximo Consejo de Gobierno reciba
este anteproyecto de ley. Sino, desde luego, no";
"Sin ese acuerdo de principio,
el proyecto de ley no serviría sino para alimentar un debate estéril
que agudizase todavía más las opiniones encontradas al respecto
y una ley que sirva para dividir a los aragoneses, tengan sus señorías
la convicción de que este gobierno no la remitirá nunca al
Parlamento, las leyes se hacen para unir, las leyes son las argamasas de
la sociedad, no los disolventes, por lo tanto, señores del Partido
Popular sepan que la Ley de Lenguas no se va a hacer, no ya contra el Partido
Popular sino, sin el Partido Popular".
Sin dembargo, a representán d'o Partido Popular, Marta Calvo, no mostró garra intinzión de plegar ta alcuerdos y refusó de tot l'abamproyeuto:
"(El anteproyecto) redactado
en estos términos usted sabe perfectamente que las diferencias son
sustanciales, que las diferencias políticas son insalvables";
"A este grupo parlamentario este
anteproyecto de ley le ha parecido un auténtico disparate, un auténtico
disparate. Y sabe y conoce cuál es la postura de este grupo parlamentario...";
Mesmo demandó que no se les metese como desincusa ta no presentar o proyeuto de lei:
"Ustedes en el pacto de gobierno
firmado entre el Partido Aragonés y el Partido Socialista establecieron
la presentación de un proyecto de ley de lenguas. Si ahora no va
a presentarlo ante esta cámara, no utilice al Partido Popular como
excusa para tapar la incapacidad o la falta de valentía del Gobierno
de Aragón para llevar adelante aquellos compromisos que asumió
ante no sólo sus votantes, sino también la sociedad aragonesa";
"Señor consejero, si realmente
está convencido de que el anteproyecto de ley que ha sometido a
información pública se ajusta a lo establecido en el artículo
3 de la Constitución española, si realmente está convencido
que no sobrepasa y que se ajusta a lo establecido en el artículo
7 del Estatuto de Autonomía de Aragón, si realmente cree
que el anteproyecto de ley de lenguas que ha sometido a información
pública se ajusta a la situación sociolingüística
real de Aragón, si está convencido de todo ello, no entendemos,
señor consejero, por qué no lo ha presentado ya como proyecto
de ley".
Asinas pues, dadas as granizas diferenzias entre o PP y a resta de partíus, y a poca dezisión d'o Gubierno d'Aragón, no parixe que o proyeuto de lei pueda aprebar-se, a lo menos a curto plazo. [D.G.]
A desincusa que o Gubierno ha meso
ista begada, a manca d'alcuerdo con o PP, no puede por menos que trucar-nos
o ficazio. Ye loable a intinzión d'aprebar una lei de luengas por
unanimidá, ¡sisquiera estase posible!, pero a reyalidá
nos dize que lebamos más de zinco añadas de debate lingüistico
(a Comisión espezial de politica lingüistica d'as Cortes d'Aragón
se creyó en setiembre d'o 96), y dende que a representán
d'o Partido Popular cambió de parixer en ixa comisión, chusto
antis de presentar o ditamen, o PP y a resta de partíus son en posizions
antagonicas, y lo que ye pior, o PP no ha mostrau mica intrés en
tornar ta o consenso cheneral inizial.
Ye por ixo, y caldría que
o consellero Callizo en parase cuenta, que no se puede dilatar ista custión
por más tiempo, asperando que o Partido Popular cambee a suya posizión,
pos ye improbable que isto podese suzeder, y ye en chuego a perbibenzia
d'uno d'os tresoros d'o nuestro patrimonio, asinas como os dreitos alazetals
de mils d'aragoneses.
Aseguraba o consellero en a suya comparezenzia debán d'a Comisión de cultura y turismo d'as Cortes d'Aragón, que as leis se fan ta chuntar y no ta deseparar, y que no podeba aprebar una lei en a que no ye d'alcuerdo o treinta y tantos por zien d'a poblazión. Sr. Callizo, no aprebar ixa lei tamién desepara a la poblazión, y por a mesma razón, no puede dixar de presentar una lei que deseya o sisanta y tantos por zien d'a poblazión. L'alcuerdo ye o millor eszenario, ye platero, pero busté sabe que dos no pautan cuan uno no quiere, y en ista situazión, no presentar o proyeuto de lei sería dar a razón a la minoría, pos ixa ye a suya proposa, no fer cosa.
Sin dembargo, como a deputada d'o PP Marta Calvo afirmaba con azierto (por estranio que parixca), ye difizil de creyer que ista siga a razón berdadera por a que o Gubierno d'Aragón no presenta o proyeuto de lei. Creigo que si o Gubierno querese fer zeprén ta que o PP fese bella proposa construtiba, rechistraría o proyeuto en as Cortes, ta que iste partíu presentase as suyas enmiendas en o tramite parlamentario. Si no lo fa, ye porque o propio Gubierno no ye combenzíu de lo que cal fer en iste tema, y o testo chenera dibisions internas en os partíus d'a coalizión, más que más en o PAR (responsable d'a consellería de cultura), que amás ha de pensar en l'esdebenidero, por si en os prosimos resultaus eleutorals continan con a suya tendenzia deszendén, y amenistasen de "l'amistá" d'o Partido Popular ta continar en o poder.
Deziba o consellero Callizo (El Periódico de Aragón, 17 de febrero 2000): "Quiero dejar claro que el Gobierno de Aragón mantiene la presentación de un Proyecto de ley de Lenguas y Hablas de Aragón como una de sus prioridades políticas. (...) De no ser posible en el próximo semestre, lo remitiremos al Parlamento en los primeros meses del año 2001. No se nos puede comparar con quienes rehuyeron redactar una Ley de Lenguas en la pasada legislatura, porque ni compartimos su posición política ni tenemos la costumbre de evitar o dilatar los problemas". Ye esclatero que o ser umano ye un animal capable de cambiar os suyos costumbres de traza prou rapeda (y más que más, belunos).
Discos:
-Prau. "Ye tiempo d'enrestir".
CD-ROM:
-"Gesa, Almunia de S. Juan". Carlos
Bardino (edizión trilingüe castellano-aragonés-franzés)
-O Gubierno d'Aragón ha combocau
as aduyas ta particulars y asoziazions sin d'animo de lucro, ta la promozión
d'o patrimonio lingüistico, etnolochico y mosical (zaguer diya, 15
de chinero). Puez informar-te d'os regles en o BOA num. 128 d'o 31 d'otubre
(orden d'o departamento de cultura y turismo d'o 10 d'otubre) y en a web:
http://otal.aragob.es/cgi-bin/bole/BOLETIN?CMD=VERDOC&BASE=BOLE&DOCN=000066139
-L'Asoziazión Cultural Nogará ye parando un nuebo programa en a telebisión local de Zaragoza Canal 60. Tamién ubre a suya peña "Borina", os biernes (de nueis) y os sabados (de maitins y de nueis), y organiza un taller de radio. Informa-te-ne en a suya siede (carrera Gabín,7, bico d'a Magdalena de Zaragoza, tel.:976 390708).
-O Consello Nazional d'a Chobentú d'Aragón ye empentando una nueba campaña ta espardir entre os chobens a conoxedura y o rispeto a o trilingüismo d'Aragón, y que ye tetulada "A esferenzia nos fa unicos. Aragón ye trilingüe". Más informazión en o CNChA, carrera Franco y Lopez, 4, 50005, Zaragoza, tel. 976 566034, e-mail: cja@aragob.es
-En zagueras s'han publicau bels libros intresans: "Plans reguladors d'ensenyament de l'aragonès y el català a l'Aragó" de Carme Alcover y Artur Quintana (ed. Rolde d'Estudios Aragoneses); "La evaluación de la educación bilingüe en el estado español. Perspectivas para el Aragón del siglo XXI" de Ángel Huget (ed. IEA); "L'Ansotano" de Mª Pilar Benitez (ed. DGA); "Tradiciones altoaragonesas" de José D. Dieste.
-O Fundo ta las Luengas Minoritarias
comboca aduyas periodicamén ta o desembolique de proyeutos de promozión
de luengas minoritarias (ta o 2002 o plazo de solizituz remata o 22 d'Abril).
Si quiers colaborar u demandar aduyas, escribe-nos u informa-te-ne en:
The Endangered Language Fund, Dept. of Linguistics, Yale University, P.
O. Box 208236, New Haven, CT 06520-8236 USA
http://www.ling.yale.edu/~elf
-O pasau 14 de nobiembre a comisión cheneral d'as autonomías d'o Senau, aprebó una mozión sobre a presenzia d'as luengas españolas diferens d'o castellano en os siellos y efeutos postals, consecuenzia d'a campaña "Estampetas plurals" que dende fa tiempo biene desembolicando a "Organització pel Multilingüisme". Ista organizazión tamién s'endrezó a toz os miembros d'a Asambleya de parlamentarios d'o Consello d'Europa, ta demandar o suyo refirme a ista iniziatiba. Sin dembargo, o testo final ha quedau prou luen d'a intinzión inizial, y s'escluye d'a mozión a l'aragonés, asturiano y aranés. Más info: http://www.om-plural.org
-O Ligallo de Fablans de l'Aragonés, en colaborazión con o Gubierno d'Aragón y o Consello Nazional d'a Chobentú d'Aragón, organiza una nueba edizión d'a Tronca de Nadal en dibersas localidaz y calendatas: En Teruel o sabado 22 d'abiento (de 17:30 a 19:30 oras); En Zaragoza (Pza. d'o Pilar) o domingo 23 (17:30 a 19:30), o lunes 24 (17:30 a 19:30) y o martes 25 (18 a 20:30); En Uesca (Palazio d'esportes), o miercols 26 (de 17:30 a 19:30); En Alcañiz (Pza. España) o chuebes 27 (17:30 a 19:30); En Calatayú (Pza. d'o Fuerte) o biernes 28 (17:30 a 19:30); En Canfrán (Pza. d'o Pilar, en colaborazión con l'asoziazión Los Arañones) o sabado 29 (19:30 a 21).
-O "Diario del Alto Aragón" ha empezipiau a publicar os biernes una pachina tetulada "Divulgación lenguas minoritarias de Aragón", an amanixen notizias en aragonés y catalán.
-L'Instituto "Linguapax" (UNESCO) organiza o Congreso Mundial sobre Politicas Linguisticas, que se fará en Barcelona entre o 16 y o 20 d'abril d'o 2002. Más informazión en a web: http://www.linguapax.org
-O Gubierno d'Aragón ha enamplau os conteníus d'a pachina web sobre etnolochía aragonesa que fazió fa unos meses. L'adreza ye: http://www.aragob.es/edycul/patrimo/etno/etn_presentacion.html
-A Fundazión ta las Luengas
Minoritarias ha editau as autas d'o congreso sobre luengas minoritarias
y meyos de comunicazión, que se zelebró en Agadir (Marruecos)
en o mes de setiembre ("Endangered Languages and the Media", ed. Christopher
Moseley, Nicholas Ostler, Hassan Ouzzate, ISBN 0-9538248-3-7). Ta más
informazión: Nicholas Ostler. Foundation for Endangered Languages.
Batheaston Villa, 172 Bailbrook Lane. Bath BA1 7AA England . e-mail: nostler@chibcha.demon.co.uk
http://www.ogmios.org
http://www.bris.ac.uk/Depts/Philosophy/CTLL/FEL/
-En o bar "El refugio del crápula" (carrera Mayor, 56 de Zaragoza), fan un chuebes par d'atro una autibidá de bailes tradizionals aragoneses. Empezipia a las 21 oras, ye de baldes y ye ubierto a cualsiquiera. Más informazión en o mesmo bar u en o 976 292535 y en: refugiodelcrapula@hotmail.com
-Os ganadors d'o zaguer premio literario "A carracla" estión: O primer premio, por "Animals barrenatos", ta Lorena Morcillo, Izarbe Bernués, Coral Oliván y Zésar Biec, o segundo premio, por "A selba menazata", ta Zésar Biec, Ángel Sarvisé y Concha Ibarz, y menzión espezial ta Manuel Campo por "A ixena".
-O Gubierno d'Aragón, O Chustizia, a Unibersidá de Zaragoza, Ibercaja y a CAI, han firmau un combenio ta dichitalizar toda a obra impresa referén a o dreito zibil aragonés, y creyar asinas una biblioteca birtual.
-Nuebas webs en aragonés:
A gollada cutiana (pachina con notizias
d'informazión cheneral en aragonés): http://www.geocities.com/lizertena/gollada.htm
Asoziazión Xiloca Fablán
(Torremocha de Xiloca): http://www.galeon.com/independenzia/xilocara.htm
Atras pachinas d'intrés:
Mañosoft:
http://portal.manosoft.net
Comunidá de Hotmail "La cadiera":
http://communities.msn.es/lacadiera
European minority languages:
http://www.smo.uhi.ac.uk/saoghal/mion-chanain/Failte_en.html
-En o prosimo numero de O Lupo imos a cumplir 25 edizions d'o boletín y o nuestro zinqueno cabo d'año, y nos cuacaría festellar-lo con un numero espezial. Nos faría muito goyo que nos fesez plegar as buestras colaborazions y sucherenzias.